مسجد بلال حبشی کوی مولوی گرگان

مسجد بلال حبشی کوی مولوی گرگان

اخبار،پرسش و پاسخ،مقاله، گزارش تصویری فعالیت های مسجد،کانون فرهنگی والفجر
مسجد بلال حبشی کوی مولوی گرگان

مسجد بلال حبشی کوی مولوی گرگان

اخبار،پرسش و پاسخ،مقاله، گزارش تصویری فعالیت های مسجد،کانون فرهنگی والفجر

ثقه الاسلام کلینی

            فاصله((کٌلَین))تا((خمین))یازده قرن بیش نیست اماخدا می داند که در این گذرگاه تاریخ چه تازیانه ها که بر پیکر ابرار نخورد و چهسرها که ابرار بردار نرفت ؛ تا سنگ بنایی را که کلینی نهاد خمینی به پایان رساند.کلینی و خمینی هر دو سر یک رشته اند با             

ثقه الاسلام کلینی
نام های دیگر: محمد بن یعقوب کلینی،ثقة الاسلام کلینی،
موطن: کلین از توابع شهر ری
نام پدر : یعقوب
تاریخ وفات: قرن چهارم

زندگینامه ها:

منبع :

آفتاب حدیث
حسن ابراهیم زاده
مقدمه
 
فاصله((کٌلَین))تا((خمین))یازده قرن بیش نیست اماخدا می داند که در این گذرگاه تاریخ چه تازیانه ها که بر پیکر ابرار نخورد و چهسرها که ابرار بردار نرفت ؛ تا سنگ بنایی را که کلینی نهاد خمینی به پایان رساند.کلینی و خمینی هر دو سر یک رشته اند با یک خصوصیت و آن اینکه هر دو از خویش ‍ هیچچیزی نگفتند تا زبان گفت خدا گفت و تا قلم نوشت خدا نوشت.از زندگی کلینی جز((کافی))چیزی در دست نیست.کافی شناسنامه کلینی است و کلینی را باید در آیینه کافی به تماشا نشست . کافی قلهای است که بدون فتح آن اجتهاد ممکن نیست و اقیانوسی است که بدون عبور از آن فهممعارف دین میسر نیست . ایمان ، نور و زهد و پارسایی گردآورنده مهمترین کتاب حدیثیشیعه - ثقة الاسلام کلینی - را به تماشا می نشینیم . سر بر در خانه اش می ساییم ونسل جوان ایران اسلامی و دنیای اسلام را به بهره گیری از حرارت و فروغ آفتاب حدیثفرا می خوانیم.میلاد آفتاب
 
در زمانی که صدایی جز صدای سماسبان بنی عباس در سرزمین ایران یعنی قلب تشیع - روستای((کلین))[روستایی در 38 کیلومتریشهر ری] در خانه ای آکنده از عشق اهل بیت علیه السلام کودکی متولد شد که تاریخ حیاتاو با غیبت صغری عجین شد محمد نامی بود که یعقوب بن اسحاق برای فرزند خویش برگزید واذان و اقامه اولین کلماتی بودند که گوش او را نوازش دادند اولین کلاس درس او دامانپاک و پر مهر مادری عطوف و عفیف بود محمد مراحل ابتدایی علوم اسلامی را نزد پدر ودایی بزرگوارش علی بن محمد بن ابراهیم بن آبان که از استادان علم حدیث بود گذراندوی پس از گذراندن دوران آغازین تحصیل و آشنایی با منابع رجالی و حدیثی از کلینمهاجرت کرد و با کوله باری از معرفت و شناخت مکتب اهل بیت علیه السلام برای شکوفاییخلاقیتهای درونی و سیراب شدن از دریایی بی پایان علوم وحی و پیمودن کمالات اخلاقی وانسانی به ری وارد شد اگر چه فاصله 38 کیلومتری کلین تا ری برای او که با زادگاهخویش وداع همیشگی کرد مسافتی طولانی بود و غم غربت و دوری از خانواده آزارش می داداما برای کسی که برای خدا گام بر می دارد و برای خدا زندگی می کند این همه آسان است.گزینش هدف
 
در هنگام ورود کلینی به((ری))بیشتر مردمان این شهر ازپیروان مذاهب حنفی و شافعی بودند اما به دلیل وجود شیعیان دلباخته ای در اطراف اینشهر، اکثرا اهل تسنن((ری))همواره تحت تاءثیر اخلاق و رفتار اسلامی آنها قرار داشتند.از این رو دیار به شهری شیعه نشین معروف بود((ری))در آن زمان شهری بزرگ بود و عقاید و مذاهب گوناگون در کنارهم و در آرامش ‍ کامل در آنجا به حیات ادامه می داد اما این آرامش گاه دستخوشحرکتهای سیاسی می شد فرقه اسماعیلیه با انگیزه تسلط بر ایران در این نقطه بیش ازدیگران سرمایه گذاری کرده بود و به ترویج و تبلیغ تفکر و آراء خود می پرداخت از اینرو((ری))به نقطه برخوردآراء و اندیشه های فرقه اسماعیلیه و مذاهب شافعی ، حنفی و شیعه تبدیل شده بود کلینیدر این زمان در کنار گذراندن تحصیلات خود نه تنها به عقاید و اندیشه های دیگر مذاهبو فرقه ها آشنا شد بلکه به ماهیت واقعی بعضی از این فرقه ها که می رفت تشیع را ازمسیر واقعیش خارج کند پی برد او درد را شناخت و درمان را تشخیص داد. درد، جداییمردم از سخنان اهل بیت علیه السلام و دارو، رساندن این سخنان به مردم بود او در اینزمان هدف خویش را بررسی می کرد و به دور از هیاهو مسیر خود را مشخص و تصمیم گرفت بهفراگیری و نوشتن آنها بپردازد از این رو در محضر استادان بزرگی چون((ابوالحسن محمد بن اسدی کوفی ساکن ری))


 

[1]به فراگیری حدیث پرداختدر نوشتن و بحث و گفتگو پیرامون احادیث از خود گذشتگی بسزایی نشان داد. او بیشترصرف زندگی خود را صرف حدیث کرد. اما با این حال از واقعیتهای اطراف خویش و ازمسائلی که شیعیان اطراف خویش و از مسائلی که شیعیان با آن دست به گریبان بودند،غافل نبود. او از کسانی نبود که عزلت گزیند و فقط به فکر نجات خویش باشد، بلکه دردورانهای پر آشوب همراه همگام و همراه با جامعه شیعی بوده . در دورانی که((قرمطیان))با عقاید التقاطیخود، که مخلوطی از عقاید زردشتی ، مانوی و اسلامی بود[2]به مبارزه با عقاید و مقدسات مسلمین پرداختند،کلینی با شجاعت شیعی خویش عقاید آنها را به نقد کشید و برای آگاه کردن شیعیان ازاین حرکت انحرافی کتاب((الرد علی القرامطه))را نوشت و در دسترس شیعیان قرار داد.عصر کلینی را بایدعصر حدیث نامید. زیرا نهضتی که برای فراگیری و نوشتن احادیث آغاز شده بود سراسرممالک اسلامی را فرا گرفته بود و تشنگان علم حدیث از این شهر به آن شهر و از اینمحفل به آن محفل به آن محفل در جستجوی روایتگری بودند تا از او فراگیرند و براندوخته های خویش بیفزایند. تلاش اهل سنت در این عصر به قدری چشمگیر بود که می توانگفت اهل سنت هر چه دارد از این عصر دارد. در این عصر که زمانش به حدود تقریبی یکقرن می رسد کتابهای شش گانه حدیثی اهل سنت (صحاح سته ) تدوین شد.کلینی در اینعصر مشغول و نوشتن احادیث بود در این زمان شاگردان امام هادی علیه السلام ، امامحسن عسکری علیه السلام و امام رضا علیه السلام هنوز زنده بودند. اما از آنها جزکتابها و جزوه های نیز در همین عصر از بین رفت.خطر نابودی احادیث ، این میراثگرانقدر پیامبر علیه السلام و اهل بیت علیه السلام هر لحظه احساس می شد. زیرا باوفات این حاملان احادیث و غیبت امام زمان علیه السلام شیعیان از این سخنان گرانبهامحروم می شدند.کلینی با شناخت عصر خود و موقعیت حساس زمانی و درک اینکه تشیعاگر از این مرحله به سلامت بگذرد برای همیشه از انحراف و التقاط رهایی یافته است ،برای تکمیل هدف و رسالت خویش به قم شهر محدثان و شاگردان اهل بیت علیه السلاممهاجرت کرد. در این زمان در قم راویان و محدثان در هر مسجد و حسینه ای به نقل حدیثمی پرداختند و بسیاری از اینان در شمار آخرین محدثانی بودند که بدون واسطه از زبانائمه علیه السلام حدیث شنیده بودند .وجود این فرزانگان موجب شد که عاشقان کلام موجبشد که عاشقان کلام اهل بیت علیه السلام به این شهر مهاجرت کنند و کلینی یکی از اینافراد بود. او با استفاده از محضر استادان بزرگی چون احمد بن محمد بن عیسی اشعری ،احمد بن جعفر بن عیسی اشعری ، احمد بن جعفر حمیری (مؤ لف کتاب قرب الاسناد) و فرزنداو محمد بن عبدالله حمیری به فراگیری حدیث پرداخت . استادان . محدثانی که کلینی درتشکل شخصیت او در نقش داشتند اما در این میان به رادمردی برمی خوریم که کلینی را بااو و او را با کلینی می شناسیم کسی که نامش در یک سوم با کافی سلسله سندهای روایاتکافی است . شخصیتی که نامش ‍ با کافی جاودانه شد. محدثی که در اسناد بیش از هفتهزار و یکصدوچهل روایت کافی (7140) چون ستاره می درخشد[3]او علی بن ابراهیم قمی است که کتاب تفسیر او پایهتفسیرهای تشیع گردید. و شاید اگر کلینی پروانه وار به گرد شمع گردید. و شاید اگرکلینی پروانه وار به گرد شمع وجود او نمی چرخد و او را لحظه ای چه در حال بیماری وچه در حال بیماری و چه سلامت در خانه و مدرسه رها می کرد و از او غافل می ماند،روایات و احادیثی که سلسله سندش به او ختم می شود چون دیگر آثار او برای همیشه ازمیان می رفت . اما کلینیاین اقیانوس حدیث را رها نساخت . او که تشنه کلام اهل بیتعلیه السلام بود جرعه جرعه نوشید و به این نوشیدن اکتفا نکرد بلکه دریایی از اینکوثر عشق را برای شیعیان پس از خود به یادگار نهاد.هجرتی دیگر 
گرچه قم مرکز تشیع به شمار می رفت و هر چه جوینده کلام اهل بیت علیهالسلام را سیراب می کرد اما عطش سیری ناپذیر کلینی او را بر آن داشت تا آن دیارمقدس را به امید یافتن روایات و احادیث ناشنیده ترک کند.او روستاها و شهرهایی بودکه کلینی به آن قدم نهاد در آن زمان کوفه یکی از مراکز بزرگ به شمار می رفت و کمترمحدث و یا محققی بود که در سفرهای خود به آن شهر وارد نشده و از محضر عالمان آنجااستفاده ای نکرده باشد.کوفه در حقیقت جای تبادل نظر و نقطه آغاز در جهان اسلامبه شمار می رفت که همه آزادانه در آن به تبلیغ مذهب خود می پرداختند.از این رو هریک از نویسندگان و محدثان مذاهب گوناگون اسلامی مجلس درس و بحثی برای خود برپاداشته بودند و به نقل احادیث خویش می پرداختند از این رو هر یک از نویسندگان ومحدثان مذاهب گوناگون اسلامی مجلس ‍ درس و بحثی برای خود برپا داشته بودند و به نقلاحادیث خویش ‍ می پرداختند.((ابن عقده))یکی از کسانی بود که در این شهر سکونت داشت . او از حافظانبزرگ حدیث به شمار می رفت و حافظه قوی او موجب شده بود که آیتی از آیات حافظه درجهان شود.[4]بسیاری از بزرگان مذاهب از محضر او کسب علم میکردند او اگر چه نظر مذهبی((زیدی جاردی))بود اما زهد و پارسایی از او محدثی موثق ساخته بود که همهمذاهب در نقل احادیث به او اعتماد داشتند کلینی نیز از این مرد بزرگ استفاده کرده ،از او روایاتی فرا گرفت.ثقة الاسلام
 
کلینی پس از کسب علم وحدیث از دهها استاد و محدث در شهرها و روستاهای آن زمان ، سرانجام به بغداد رسید.او در مسافرتهای خویش ‍ چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشته رسید او درمسافرتهای خویش ‍ چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشته و تصویری از شیعه واقعی رادر اذهان مردم هر دیار باقی نهاده بود که هنگام ورود به بغداد فردی گمنام نبود.شیعیان به او افتخار می کردند و اهل سنت به دیده تحسین به او افتخار می کردند و اهلسنت به دیده تحسین به او می نگریستند. تقوا، علم و فضیلت او در اندک مدتی موجب شدکه هم شیعه و هم اهل سنت در مشکلات دینی به او مراجعه کنند، به طوری که عامه خاصهدر فتاوا به او روی می کردند و به همین سبب او اولین کسی بود که به لقب ثقة الاسلامشعرت یافت. [5]کلینی نام آورترین شخصیت عصر خود بود. عصری کهاوج تلاش محدثان و عالمان بزرگ و حتی عصر چهار نایب خاص امام زمان علیه السلام بودهاست . در این عصر به دلیل محدودیتها و ممنوعیتهای اجتماعی این بزرگان ، مسئولیتفرهنگی و علمی تشیع بر دوش کلینی بوده است.تاءلیف کافی
 
بغداد برای کلینی سرزمین تاءلیف بود. وی در آنجا فرصت یافت تااندوخته های سالها رنج و مشقت را در مجموعه ای گرد آوری کند او که کمبودهای جامعهشیعی را به خوبی درک کرده بود و می دید که با غایب شدن امام زمان (عج ) و دسترسینداشتن همه شیعیان به نواب خاص آن حضرت ، جای کتابی که در بردارنده تعالیم اسلامی وشیعی باشد، خالی است تلاش خود را در پی تنظیم احادیث گردآوری شده ، جهت داد و برایشیعیان دستورالعمل و کتاب مفسر و مبین تعالیم و احکامی باشد که قرآن به صورت کلیبیان کرده است.مجموعه کتاب((الکافی))که شامل اصول کافی (دو جلد)، فروع کافی (پنج جلد) و روضهکافی (یک جلد) است و در بردارنده شانزده هزار و یکصد و نود و نه (16199) حدیث ازپیامبر اسلام علیه السلام ائمه معصومین علیه السلام می باشد - کتابی است که کلینیدر طی بیست سال تلاش ‍ خستگی ناپذیر به تاءلیف این اثر جاودانه برتری و فضل علمایتاریخ اسلام به اثبات رساند. کاری که او در مدت بیست سال برای تشیع به پایان رساندکاری بود که شش تن از بزرگترین عالمان اهل سنت در مدت یک قرن برای مذهب خود انجامدادند و کتاب کافی مهمترین و نفیس ترین کتاب از مجموعه کتب چهارگانه حدیثی ( کتباربعه مذهب تشیع است.[6]کافی در زمانی به تبیین ارزشهای اخلاقی واسلامی پرداخت که اروپاییان دوران بربریت و وحشیگری را می گذراند و قبایلشان با قتلو غارت امرار معاش می کردند. زمانی که آنها در جهل غوطه ور بودند و از علم چیزی نمیدانستند و عقل و علم را در دادگاههای نمی دانستند و عقل و علم را در دادگاههایتفتیش عقاید قرون وسطایی به محاکمه می کشیدند اولین باب از اولین کتاب تشیع باعنوان عقل و آنگاه توحید و حجت ، ارزشهای الهی و انسانی را آموزش می داد. کتاب کافیرا هر کسی از دیدگاه خود بررسی کرده است . بر کافی هم فیلسوف شرح نوشته است هم عارفو هم فقیه و این نشانه بزرگی و جامع بودن کافی است . شرحهای مهم عبارت اند از:
1 -
مرآت العقول از علامه مجلسی ، که با دیدی فقهی نگاشته شده است
.
2 -
شرح صدر
المتاءلهین معروف به ملاصدرا، که نگرش او نگرشی فلسفی و عرفانی ب احادیث است.
3 -
کتاب وافی نوشته ملاحسین فیض کاشانی
.
4 -
شرح ملا صالح مازندرانی
.سبک کلینی
 
روش کلینی در ترتیب احادیث هر باباین است که حدیث صحیح تر و روشن تر را در اول باب قرار داده و سپس به همین ترتیباحادیث مبهم و مجمل را ذکر کرده است.
[7]علاوه بر این ، کلینیدست به ابتکار دیگری زد که تا قبل از آن در میان عالمان و محدثان معمول نبود و آنبه کار بردن کلمه((عدة))به جای سلسله سندی است که به راوی حدیث ختم می شود .از مسائلی که موجب شد کلینی اینرویه را در نقل حدیث پیش گیرد، مشهور بودن راویان سلسله سند و نیز کم کردن حجم کتابو کمبود وقت بوده است.
((
عدة
))کلینی گاهی از احمد بن محمد بن عیسی ، گاهی از سهل بن زیادو زمانی از احمد بن خالد برقی روایت می نماید و اشخاص هر یک از این سه ، غیر ازاشخاص((عدة))دیگر میباشد. مثلا مراد او از((عده))در جایی که به واسطه آن از احمد بن محمد عیسی روایت می کندعبارت از پنج نفر: محمد بن یحیی عطار،علی بن موسی کمیدانی ، داود بن کوره ، احمد بنادریس علی بن ابراهیم بن هاشم است.[8]این روش رهگشای سایرعالمان و محدثان شد به طوری که شیخ طوسی در کتاب رجال خویش این روش را برگزیدند وبه همین شیوه روایت را نقل کردند[9]علاوه بر این گاهیاحادیثی بدون نام محدث و راوی و با عنوان((قد قالالعالم))و یا((فی حدیثآخر))از کلینی نقل شده است که جمعی از عالمان ایناحادیث را دلیلی بر وجود ارتباط بین کلینی و امام زمان (عج )دانسته و گفته اند((ممکن است که کتاب (کافی ) به نظر اصلاح آن حضرت رسیدهباشد)).[10]و از کلام بزرگان نقلشده است که امام زمان (عج ) فرموده اند:((الکافی کافلشیعتنا)):((کافی))شیعیان ما را کافی است.کلینی در زندگی سراسر نور وپربار خود علاوه بر تدوین و تاءلیف مجموعه الکافی ، کتابهای الرد علی القرامة ،تفسیر رؤ یا ( تعبیر خواب )، مجموعه شعر (حاوی قصایدی که شعرا در مناقب و فضایل اهلبیت علیه السلام سروده اند)، کتاب رسائل ائمه علیه السلام و کتاب رجال را تاءلیفکرده است.کلینی بر مسند تدریس
 
کلینی در مسیر تحقق ونگارش از تغذیه فکری شاگردانی که به امید کسب علم از محضرش به بغداد سفر کردند لحظهای غافل نبود. او در باور کردن اندیشه خدایی شاگردانش از جان مایه گذاشت . بسیاریاز بزرگان از او روایت نقل کرده اند که از آن میان احمد بن ابراهیم معروف به ابنابی رافع صیمری ، احمد بن احمد کاتب کوفی ، احمد بن محمد بن سعد کوفی ، ابوغالباحمد بن محمد رازی ، عبدالکریم بن عبدالله بن نصر بزار تنسی ، علی احمد بن موسیدقاق ، محمد بن مطلب شیبانی ، محمد بن علی ماجیلونه ، محمد بن عصام کلینی ، جعفر بنمحمد بن قولویة قمی مؤ لف کتاب کامل الزیارات ، هارون بن موسی تلعکبری ، محمد بناحمد صفوانی و محمد بن ابراهیم نعمانی را می توان نام برد.[11]عروجکلینی
 
کلینی پس ازهفتاد سال زندگی که بیست سال آن تلاش و تحقیق همراه با رنجها و غربتها برای تدوینکتاب کافی بود از این جهان عروج کرد. او غروب نکرد بلکه با کتاب ارزشمند کافی همارهدر آسمان تشیع پرتو افشانی می کند. او گرچه در قفس دنیا زیست اما در فضای بهشت تنفسمی کرد چرا که همه لحظه های عمرش را با کلام اهل بیت علیه السلام سپری کرد. وسرانجام در ماه شعبان سال 329 ق . عروج کرد.
[12]و نه تنها شیعیانبلکه پیروان دیگر مذاهب اسلامی را سوگوار و بغداد را با رفتنش یکپارچه ماتم کرد.ابوقیراط محمد بن جعفر حسنی([13])یکی از بزرگان بغدادبر پیکر مطهرش نماز خواند و شیعیان با دلی پر اندوه پیکر مقدس او را در باب کوفهبغداد در بازار کوفه و در نزدیکی پل به خاک سپردند.سلام بر کلینی روزی که تولدیافت و روزی که در آسمان دنیای درخشید و عروج کرد و روزی که در پیشگاه ذات اقدس اوبر انگیخته می شود 

 

 

 

 

 

    

1]مفاخر اسلام ، علی داونی ، ج 3، ص 26.

[2]فرهنگ فرق اسلامی ، محمد جواد مشکور، ص 395 .

[3]معجم رجال الحدیث ، آیت الله خویی ، ج 11، ص 194.

[4]مفاخر اسلام ، ج 3، ص 55.

 

[5]ریحانة الادب ، میرزا محمد علی مدرس تبریزی ، ج 5 ص 79.

[6]سه کتاب دیگر این مجموعه عبارت اند از: من لا یحضره الفقیه تاءلیف شیخ صدوق ، تهذیب و استبصار،تاءلیف شیخ طوسی .

[7]اصول کافی (مقدمه )، کلینی ، ترجمه سید جواد مصطفوی ، ج 1، ص

[8]همان ، ص 114.

[9]همان .

[10]همان ، ج 5، ص 81.

[11]مفاخر اسلام ، ج 3، ص 27 و 90.

[12]ریحانة الادب ، ج 5، ص 80.

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد