ارزش و اهمیت نماز

ارزش و اهمیت نماز «بر هیچ مسلمانی پوشیده نیست. نماز از ارکان بسیار مهم اسلام است که بپا داشتن آن باعث رضایت و خشنودی خدا می‌گردد. نماز عامل اتصال و ارتباط بندگان با خداست. رابطه‌ای که نباید هیچگاه گسسته شود و تا آخرین لحظه عمر باید پابرجا بماند.
پیامبر اکرم صلی ‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم» می‌فرمایند

 
«خداوند نماز را نور چشم» من قرار داده و آنرا محبوب من ساخته است آنطور که گرسنه را بر طعام و تشنه را به آب مشتاق کرده است.
(از اینهم بالاتر) انسان گرسنه وقتی غذا می‌خورد سیر می‌شود و هنگامیکه تشنه و آب می‌نوشد سیراب می‌گردد ولی من هیچگاه از نماز سیر نمی‌شوم . و نیز فرمود، «اولین عمل بنده که روز قیامت بدان رسیدگی می‌شود نماز اوست و اگر پذیرفته شد بقیه اعمال او نیز بررسی می‌شود ولی اگر نمازش پذیرفتم نشد به اعمال دیگرش هم وقعی نمی‌نهند.
به جز آنچه که از آیات و احادیث درباره نماز نقل شده، رفتار اولیاء خدا نیز اهمیت و جایگاه آن را بیان می‌کند. نماز جزء برنامه انبیاء بوده است.
حضرت عیسی)علیه‌السلام) در گهواره هم می‌گوید خداوند مرا تا زنده هستم به نماز و زکات سفارش کرده است: )و اوصانی بالصلوه و الزکوه مادمت حیا(

امام حسین )علیه‌السلام) حتی ظهر روز عاشورا در میدان مبارزه و در برابر تیرهای دشمن هم نماز را رها نکرد.
حضرت ابراهیم )علیه‌السلام) همسر و کودک خویش را در بیابان‌های داغ مکه، که آن هنگام هیچ آب و گیاهی نداشت، مسکن داد و گفت: خدایا، تا نماز به پا دارند: انی اسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع ربنا لیقیموا الصلاه .
پیشوایان معصوم ما، هنگام نماز، رنگ خود را می‌باختند و می‌فرمودند: وقت ادای امانت الهی و حضور در پیشگاه و درگاه الهی است .
گرچه بعضی نماز را به طمع بهشت یا ترس از عذاب جهنم می‌خوانند، اما امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نماز را نه برای تجارت یا سپری در مقابل آتش، بلکه بخاطر شایستگی خدا برای عبادت، انجام می‌دهد . نماز سبب آمرزش گناهان و زدودن آثار لغزش‌هاست .
قرآن، پس از دستور به نماز، می‌فرماید: ان الحسنات یذهبن السیئات .

آثار نماز جماعت

برپایی فریضه‌های دینی به صورت دسته جمعی، غیر از پاداشهای فراوانی که یاد شده، در زندگی فردی و اجتماعی امت مسلمان نیز، آثار مثبت و فراوانی دارد، که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

آثار معنوی

بزرگترین اثر معنوی نماز جماعت، همان پاداش الهی است که گفته شده است. شبی امام علی علیه‌السلام تا سحر به عبادت مشغول بود. چون صبح شده نماز صبح را به تنهایی خواند و استراحت کرد. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم که آن حضرت را در جماعت صبح ندید و به خانه او رفت. حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) از شب زنده‌داری علی (علیه‌السلام) و عذر او از نیامدن به مسجد سخن گفت. پیامبر فرمود: پاداشی که بخاطر شرکت نکردن در نماز جماعت صبح، از دست علی علیه‌السلام رفت و بیش از پاداش عبادت تمام شب است.

آثار اجتماعی

نماز جماعت و مقدمه وحدت صفوف و نزدیکی دلها و تقویت کننده روح اخوت و برادری است. نماز جماعت، بهترین، بیشترین و پاکترین اجتماعات دنیاست و نوعی بازدید و آگاهی از مشکلات و نیازهای یکدیگر و زمینه‌ساز تعاون اجتماعی بین آحاد مسلمین است.

آثار سیاسی

نماز جماعت، نشان‌دهنده قدرت مسلمین و الفت دلها و انسجام صفوف است. تفرقه‌ها را می‌زداید و بیم در دل دشمنان می‌افکند. منافقان را مأیوس می‌سازد و خار چشم بدخواهان است. نماز جماعت نمایش حضور در صحنه و پیوند امام و امت است.

آثار اخلاقی و تربیتی

در نماز جماعت، افراد در یک صف قرار می‌گیرند و امتیازات موهوم صنفی و نژادی و زبانی و مالی و... کنار می‌رود و صفا و صمیمیت و نوعدوستی در دلها زنده می‌شود و مؤمنان، با دیدار یکدیگر در صف عبادت و احساس دلگرمی و قدرت و امید می‌کنند.
نماز جماعت، عامل نظم و انضباط و صف بندی و وقت‌شناسی است. روحیه فردگرایی و انزوا و گوشه‌گیری را از بین می‌برد و نوعی مبارزه با غرور و خودخواهی را در بر دارد.
به خاطر اینهمه آثار است که به نماز جماعت اینقدر توصیه شده است و حتی نابینایی وقتی از حضور پیامبر اکرمصلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم اجازه خواست که به مسجد نیاید و آن حضرت فرمود: از خانه تا مسجد ریسمانی ببند و به کمک آن، خود را به نماز جماعت برسان .
از طرف دیگر، برخورد شدید نسبت به کسانی که به نماز جماعت اهمیت نمی‌دهند و نشان دیگری بر اهمیت و سازندگی آن است. در حدیث است که به چنان کسان همسر ندهید. و معرف آنان نشوید.

سبک شمردن نماز

ارزش‌گذاری به نماز، نشانه ایمان به خداست و بی اعتنایی، دلیل ضعف عشق و علاقه به معنویات است.
امام علی‌علیه‌السلام می‌فرماید: «ان اسرق الناس من سرق صلاته» سارق‌ترین و دزدترین افراد، آنانند که از نمازشان بکاهند و بدزدند
و نیز فرموده‌اند: کسی که نماز را سبک شمرد، خداوند برکت و بهره و خیر را از عمر و مال او بر می‌دارد، پاداش کارهای او را از بین می‌رود و دعاهایش مستجاب نمی‌شود و هنگام مرگ با احساس گرسنگی و تشنگی و ذلت مخصوصی از دنیا می‌رود. در برزخ، شکنجه و ظلمت و فشار می‌چشد و در قیامت حساب سختی از او کشیده می‌شود .
از پیامبر اکرم صلی ‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم نقل شده است که همینکه انسان در نماز به غیر خدا توجه می‌کند و خداوند به او می‌فرماید: «الی من تقصد؟ ارتاغیری ترید؟ و رقیباً سوای تطلب جواد اخلای تبغی؟»
«به که توجه می‌کنی؟ آیا پروردگاری غیر از من سراغ داری؟ آیا مراقبی جز من در کار است؟ آیا به بخشنده‌ای غیر از من دل بسته‌ای؟ بخشنده‌ترین کس منم... اگر توجه به من داشته باشی، من و فرشتگانم به تو توجه داریم....
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرمود: آنکه نماز خود را تباه نسازد در قسامت در کنار قارون و همامان خواهد بود و ای بر کسی که از نماز خود مواظبت نکند. .
اگر کسی را ببینید که قطعه‌ای الماس یا گوهر شب‌چراغ در دست دارد و آن را بالا و پایین می‌اندازد و با آن بازی می‌کند نسبت به او چه فکر می‌کنید؟ جز اینکه بگویند او یا ارزش این گوهر گرانبها را نمی‌داند و یا دیوانه است؟ حال اگر کسی نسبت به مهمترین عبادت اسلامی که «نور چشم» پیامبر است بی توجهی کرد و قدر آنرا نداشت، درباره او چه قضاوتی باید کرد؟
حضرت امیرعلیه‌السلام درباره چنین فردی می‌فرمایند: «سهل‌انگاری مرد در بجا‌آوردن نماز از سستی ایمان است»

نمازهای مردود

در احادیث نماز برخی از افراد را فاقد ارزش و مردود به حساب آورده‌اند که به چند نمونه اشاره می‌کنیم

بی تفاوت‌ها

امام صادق علیه‌السلام فرمود: نماز کسانی که نسبت به برهنگان و آوارگان جامعه بی‌تفاوتند قبول نیست.

حرام‌خواران

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌ فرمود: نماز حرامخواران مثل نمای ساختمان بر دیگ است.

بی‌تعهدان در خانه

رسول خدا صل‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: نماز زنی که از درآمد شوهر بهره‌مند می‌شود ولی به مسئولیت الهی خود عمل نمی‌کند پذیرفته نیست.

!تارکان زکات در قرآن، در اکثر موارد، پرداخت زکات را در کنار برپاداشتن نماز آورده و در احادیث بسیاری آمده که نماز آنانکه زکات مال خویش را نمی‌دهند پذیرفته نمی‌شود. روزی رسول خدا صل‌الله‌علیه‌و‌آله وارد مسجد شد و نه نفر را به جرم اینکه زکات نمی‌دادند از مسجد بیرون کرد سپس اقامه نماز نمود. آری رابطه با خدا باید در کنار رابطه با محرومان جامعه باشد.

افراد لاابالی

نماز کسی که اهل تقوا نیست یا رکوع و سجودش را در نماز به طور مطلوب انجام نمی‌دهد پذیرفته نیست .

حاقن و حاقب

یعنی کسی که بول و غایط خود را نگاه می‌دارد و بدینوسیله به خود فشار آورده و دچار ضررهای جسمی می‌شود. این کار علاوه بر زیان برای سلامتی در نماز موجب عدم تمرکز فکر می‌شود و حضور قلب را از بین می‌برد. امام صادق فرمود: نماز چنین کسانی قبول نمی‌شود.

پیشنماز غیر محبوب

گاهی در مسجدی ممکن است مردم به پیشنمازی علاقه نداشته باشند و او را قبول نکنند ولی او به خاطر حفظ خود، حاضر نباشد مسجد یا پایگاه خود را رها کند، طبیعی است که چنین موردی موجب بروز برخورد و خلوت شدن نماز جماعت می‌شود در روایت نماز جماعت چنین کسانی مردود شمرده شده است .

1.                              فضیلت نماز اول وقت و ثواب نماز جماعت

شیعیان ما را به مواظبت نمودن نماز اولوقت امتحان نمایید.
در روایتی نقل شده است که حضرت عزرائیل (ع) فرمود:
« هر کس بر نماز اولوقت مواظبت نماید من خودم هنگام مرگ شهادتین را بر زبانش جاری می سازم. خودم شیطان را از او دور می سازم.»
ثواب نماز جماعت
روزی بعد از نماز ظهر جبرئیل(ع) با هفتاد هزار ملک بر پیامبر- صلی الله علیه و آله- نازل شد و عرض کرد:
پروردگارت ترا سلام می رساند و دو هدیه برایت فرستاده « مضمون روایت»: یکی سه رکعت نماز وتر(دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر که بعد از نماز شب خوانده می شود) و دیگری نماز جماعت.
پیامبر- صلی الله علیه و آله- فرمودند: ثواب نماز جماعت چه قدر است؟
جبرئیل(ع) عرض کرد: اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت او ثواب صد و پنجاه رکعت و اگر دو نفر ثواب ششصد رکعت. همین طور اگر ده نفر شوند ثواب هر رکعت برای هر کدام هفتاد و شش هزار و هشتصد رکعت(76800) به حساب می آید.
بنابراین ثواب یک جماعت ده نفره را به صورت زیر می شود محاسبه کرد:نماز صبح( صد و پنجاه و سه هزار و ششصد رکعت) 153600=2×76800نماز ظهر( سیصد و هفت هزار و دویست رکعت) 307200=4×76800نماز عصر( سیصد و هفت هزار و دویست رکعت) 307200=4×76800نماز مغرب( دویست و سی هزار و چهارصد رکعت) 230400=3×76800نماز عشا( سیصد و هفت هزار و دویست رکعت) 307200=4×76800

ثواب چماعت 10 نفره در یک روز برای یک نفر( یک میلیون و سیصد و پنج هزار و ششصد رکعت) 1305600
ثواب جماعت 10 نفره در یک ماه( سی و نه میلیون و صد و شصت و هشت هزار رکعت) 39168000=30×1305600
ثواب جماعت ده نفره در یک سال( چهارصد و هفتاد میلیون و شانزده هزار رکعت) 470016000=12×39168000
ثواب نماز به صورت فرادی
ثواب در یک روز: هفده 17=4+3+4+4+2
ثواب در یک ماه : پانصد و ده 510=30×17
ثواب در یک سال : شش هزار و صد و بیست رکعت6120=12×510
ضرر کسی که یک روز به جماعت حاضر نمی شود
( یک میلیون وسیصد و پنج هزار و پانصد و هشتاد و سه رکعت)
1305583=17- 1305600
حال خود ضرر در یک سال و حتی یک عمر را حساب کنید.
چنان چه نماز جماعتی بیش از 10 نفر تشکیل گردد، اگر جن ، انس و ملائک نویسنده و همه ی درخت ها قلم و دریا ها مرکب شوند، نمی توانند حتی ثواب یک رکعت آن را محاسبه نمایند.
«عروه الوثقی باب نماز جماعت»

مختصری از فضائل روز جمعه و أحکام آن

شیخ موسی بازماندگان

عَنْ أَوْسِ بْنِ أَوْسٍ الثَّقَفِیُّ رضی الله عنه سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَقُولُ:

«مَنْ غَسَّلَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَاغْتَسَلَ، ثُمَّ بَکَّرَ وَابْتَکَرَ، وَ مَشَى وَلَمْ یَرْکَبْ، وَدَنَا مِنْ الْإِمَامِ، فَاسْتَمَعَ وَلَمْ یَلْغُ، کَانَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ عَمَلُ سَنَةٍ أَجْرُ صِیَامِهَا وَقِیَامِهَا».

از اوس بن اوس ثقفی رضی الله عنه روایت است از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود:

کسی که روز جمعه سرش را شسته و غسل بزند سپس زود به مسجد آمده و به اول خطبه برسد و پیاده رفته و از وسایل نقلیه استفاده نکند و به امام نزدیک شده و به خطبه گوش داده و کارهای بیهوده انجام ندهد. برای هر قدمی که برمی‌دارد ثواب یک سال روزه و نماز به او داده می‌شود.أبو داود فی السنن رقم ۳۴۵ قال النووی فی المجموع هذا الحدیث حسن و قال الهیثمی فی مجمع الزوائد رجاله رجال الصحیح، صحیح الترغیب و الترهیب رقم ۶۹۰

( یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا إِذَا نُودِیَ لِلصَّلَاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ) [ الجمعة - الأیة: ۹]

ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که برای نماز جماعت در روز جمعه ندا زده می‌شود، بسوی ذکر خدا بشتابید و هرگونه خرید و فروش را رها سازید. این برای شما بهتر است، اگر بدانید.

فضل روز جمعه:

عَنْ أَبِی مَالِکٍ الْأَشْعَرِیِّ رضی الله عنه قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم : «الْجُمُعَةُ کَفَّارَةٌ لمِا بَیْنَهَا وبَیْنَ الْجُمُعَةِ الَّتِی تَلِیهَا وَزِیَادَةِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ وَذَلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ یَقُولُ مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا». (طبرانی فی الکبیر، صحیح الترغیب و الترهیب رقم ۶۸۵)

 روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم از ابو مالک اشعری رضی الله عنه  فرمودند: جمعه، کفاره‌ گناهان همان جمعه تا جمعه بعدی به همراه سه روز دیگر است. زیراخداوند متعال می‌فرماید: کسی که یک نیکی انجام دهد ده برابر آن برای او به حساب می‌آورد.

ارزش نماز صبح

عن ابن عمر رضی الله عنه قال : قال رسول الله صلی الله علیه وسلم : «أفضل الصلوات عند الله صلاة الصبح یوم الجمعة فی جماعة». (شعب الایمان رقم ۲۷۸۳ تحقیق مختار احمد الندوی ، السلسلة الصحیحة رقم ۱۵۶۶)

از ابن عمر رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: برترین نمازها نزد خداوند، نماز جماعت صبح روز جمعه است.

الف) متاسفانه بسیاری از مردم به بهانه‌ی اینکه جمعه تعطیل است تا دیر وقت بیدار می‌مانند و نماز صبح خوابشان می‌برد.

ب) شایسته داماد نیست که در اولین روز زندگی مشترک نماز صبح را ترک نماید و یا در نمازهای پنج وقت حاضر نشود.

قرائت سوره‌ی کهف در شب یا روز جمعه

عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ رضی الله عنه عَنْهُ أَنّ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْکَهْفِ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ أَضَاءَ لَهُ مِن النُّورِ مَا بَیْنَ الْجُمُعَتَیْنِ». ( مستدرک رقم ۳۳۴۹ ، معرفة السنن بیهقی رقم ۱۸۳۷ ، صحیح الترغیب و الترهیب رقم ۷۳۶ )

از ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: کسی که در روز جمعه سوره کهف را بخواند بین دو جمعه برایش نوری روشن می‌شود.

توجه: چون روز شرعی از غروب آفتاب شروع می‌شود لذا می‌توان سوره‌ی کهف را شب یا روز جمعه تلاوت کرد.

کثرت صلوات بر پیامبر

عَن أبی أُمامةَ رضی الله عنه قَالَ، قَالَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه وسلم: «أَکثِرُوا عَلیََّ مِنَ الصَّلاةِ فِی کُلِ یَومِ الجُمُعَةِ فَإنَّ صَلاةَ أُمَّتی تُعرَضُ عَلیَّ فِی کُلِ یَومِ جُمُعَةِ فَمَن کَانَ أکثَرُهُم عَلیَّ صَلاةً کَانَ أقرَبُهُم مِنِّی مَنزِلَةً» (بیهقی باسناد حسن، صحیح الترغیب و الترهیب رقم ۱۶۷۳)

از ابو اُمامه رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: در روز جمعه صلوات بیشتری بر من بفرستید زیرا درودهای امت من، هر جمعه بر من عرضه می‌شود پس کسی که صلوات او بر من بیشتر باشد منزلت و جایگاه او به من در روز قیامت نزدیکتر خواهد بود.

اعمال مستحب روز جمعه:

الف) غسل، بوی خوش و مسواک و پوشیدن بهترین لباس

عن أبی هریرة رضی الله عنه قال: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «إذا کان یوم الجمعة فاغتسل الرجل وغسل رأسه ثم تطیب من أطیب طیبه ولبس من صالح ثیابه ثم خرج إلى الصلاة ولم یفرق بین اثنین ثم استمع الإمام غفر له من الجمعة إلى الجمعة وزیادة ثلاثة أیام». (ابن خزیمة فی صحیحه رقم ۱۷۰۱، صحیح الترغیب و الترهیب رقم ۷۰۵)
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: اگر در روز جمعه فرد غسل زده و سرش را شسته سپس از بهترین عطرش استفاده کرده و لباس خوبی را پوشیده و برای نماز خارج شده و بین دو نفر جدایی نیفکند و به خطبه‌ی امام گوش فرا دهد گناهان بین این جمعه تا جمعه‌ی بعدی و سه روز اضافه بر آن بخشیده می‌شود.
تذکر: غسل جمعه می‌بایست بعد از طلوع فجر باشد . و وقت آن از طلوع فجر تا فرا رسیدن نماز جمعه است .

ب) زود آمدن به مسجد

عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ رضی الله عنه عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم أَنَّهُ قَالَ: «إِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ قَعَدَتْ الْمَلَائِکَةُ عَلَى أَبْوَابِ الْمَسْجِدِ فَیَکْتُبُونَ النَّاسَ مَنْ جَاءَ مِنْ النَّاسِ عَلَى مَنَازِلِهِمْ فَرَجُلٌ قَدَّمَ جَزُورًا وَرَجُلٌ قَدَّمَ بَقَرَةً وَرَجُلٌ قَدَّمَ شَاةً وَرَجُلٌ قَدَّمَ دَجَاجَةً وَرَجُلٌ قَدَّمَ بَیْضَةً قَالَ فَإِذَا أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ وَجَلَسَ الْإِمَامُ عَلَى الْمِنْبَرِ طُوِیَتْ الصُّحُفُ وَدَخَلُوا الْمَسْجِدَ یَسْتَمِعُونَ الذِّکْرَ». (احمد بإسناد حسن ، صحیح الترغیب و الترهیب رقم ۷۱۱ )

از ابو سعید الخدری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: فرشتگان در روز جمعه کنار درهای مساجد می‌نشینند و اسامی مردم را برحسب وارد شدنشان‌، یکی پس از دیگری می‌نویسند، و ثواب کسی که زود به مسجد می‌آید مانند کسی است که شتری را بخشیده، و سپس مانند کسی که گاوی را بخشیده، و سپس مانند کسی که قوچی را بخشیده، سپس مانند کسی که مرغی را بخشیده و سپس مانند کسی که تخم مرغی را بخشیده است. و هنگامی که مؤذن اذان گفت و امام بر منبر نشست دفترها در هم می‌پیچند و وارد مسجد شده تا به خطبه گوش دهند.

کسی که زود به مسجد آمد می‌تواند تا قبل از اذان خطبه هر مقدار خواست سنت بخواند ولی اگر در حال خطبه وارد مسجد شد تحیه مسجد را رها نکند.

ج) فضیلت و کیفیت گوش دادن به خطبه

بعد از شروع خطبه بهتر است رو به خطیب کرده، ساکت باشد و به خطبه گوش جان فرا دهد و خود را با هیچ چیزی مشغول نکند و اگر خوابش آمد جای خود را تغییر دهد.

د) سنت بعدیه جمعه

بعد از اتمام نماز جمعه اذکار وارد در سنت نبوی را بخواند و بعد دو یا چهار رکعت سنت بعدیه بجا بیاورد و لازم است بین نماز جمعه و سنتها را بوسیله اذکار یا جابجا شدن یا سخن گفتن فاصله بیاندازد و بهتر است سنتها را در منزل بجا آورد فاصله انداختن بین نماز فرض و سنت مخصوص نماز جمعه نیست بلکه برای همه نمازها است.

نتیجه‌ی ترک نماز جمعه بدون عذر:

عن محمد بن عبد الرحمن بن زرارة رضی الله عنه قال سمعت عمر رضی الله عنه قال : قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «من سمع النداء یوم الجمعة فلم یأتها ثم سمعه فلم یأتها ثم سمعه ولم یأتها طبع الله على قلبه وجعل قلبه قلب منافق». (اخرجه البیهقی – صحیح الترغیب و الترهیب رقم ۷۳۵ )

از محمد بن عبد الرحمن بن زراره رضی الله عنه روایت است که از عمرس شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: کسی که اذان روز جمعه را بشنود و به نماز نیاید و دوباره شنیده و نیاید و باز شنیده و نیاید خداوند بر قلب او مهر می‌زند و قلب او را به قلب منافق تبدیل می‌کند.

گردش و تفریح در روزجمعه

استراحت و استفاده از طبیعت جالب و زیباست ولی دلیلی برای ترک نماز جمعه نخواهد بود جوانان عزیزی که با هم به گردش می‌روند دقت کنند برای نماز به نزدیکترین مکان نماز جمعه جهت ادای این فریضه بروند و قدر جوانی و طاعت و بندگی خدا را بدانند

اهمیت عصر جمعه:

عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم ذَکَرَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَقَالَ: «فِیهِ سَاعَةٌ لَا یُوَافِقُهَا عَبْدٌ مُسْلِمٌ وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی یَسْأَلُ اللَّهَ تَعَالَى شَیْئًا إِلَّا أَعْطَاهُ إِیَّاهُ وَأَشَارَ بِیَدِهِ یُقَلِّلُهَا». (صحیح بخاری رقم ۹۳۵)

 روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم از روز از ابوهریره رضی الله عنه  جمعه یاد کرد و فرمود: در روز جمعه ساعتی است که اگر بنده‌ی مسلمان به آن برخورد کند و که ایستاده و نماز می‌خواند از خداوند چیزی مسألت نماید خداوند حتما نیازش را برآورده می‌کند و با دستش اشاره نمود که وقت کوتاهی است.

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ رضی الله عنه عَنْ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم أَنَّهُ قَالَ: «الْتَمِسُوا السَّاعَةَ الَّتِی تُرْجَى فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ بَعْدَ الْعَصْرِ إِلَى غَیْبُوبَةِ الشَّمْسِ». (جامع ترمذی رقم ۴۸۹ – السلسلة الصحیحة رقم ۲۵۸۳)

از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:در روز جمعه ساعتی است که امید اجابت دعا در آن می‌رود آن را بعد از نماز عصر تا غروب خورشید جستجو کنید.

تذکرها:

الف) اگر وارد مسجد شدیم و مؤذن اذان می‌گفت و یا خطیب خطبه می‌خواند چه باید کرد؟حتماً دو رکعت سنت کوتاه و مختصر بخوانیم سپس نشسته و به خطبه گوش دهیم و بدون دو رکعت تحیه مسجد ننشینیم زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم از آن نهی فرموده است.

ب) از چه زمانی خرید و فروش در روز جمعه حرام است؟

از زمانی که خطیب روی منبر رفت تا اتمام نماز جمعه خرید و فروش برای کسانی که نماز جمعه بر آنان واجب است حرام می‌باشد اگر چه هم خرید و فروش قلم یا خودکاری باشد.

ج) از چه زمانی ملائکه‌ای که ثواب زود آمدن به مسجد را می‌نویسند پرونده‌ها را بسته و دیگر اسامی را ثبت نمی‌کنند؟

از زمانی که خطیب روی منبر رفت.

د) از چه زمانی سخن گفتن ثواب جمعه را به نماز ظهر تبدیل می‌کند؟

از زمانی که خطیب خطبه را شروع نمود.

هـ) تا چه زمانی فرد می‌تواند نماز جمعه را دو رکعت بخواند؟ به شرطی که به رکوع رکعت دوم همراه امام برسد جمعه را دریافته و گر نه باید چهار رکعت نماز بخواند حتماً به رکوع رکعت دوم برسد و اگر به رکوع رکعت دوم نرسید گرچه نیت جمعه را می‌کند ولی لازم است چهار رکعت نماز ظهر بخواند.

اشتباهات:

نکاتی وجود دارد که سبب از دست دادن ثواب پر ارزش روز جمعه و نماز جمعه را در پی خواهد داشت. شاید علت آن سستی، عدم اطلاع، نداشتن معلومات دینی و دوری مردم از سنت های پیامبر صلی الله علیه وسلم باشد ،ان شاء الله این تذکرات بتواند افراد را متوجه حقیقت کرده و بر یافتن اجر جزیل روز جمعه و نماز جمعه موفق گرداند تا هرچه بیشتر به احکام روز جمعه اهمیت دهند .

۱) عدم حضور در نماز صبح روز جمعه.

۲) نخواندن سوره‌ی کهف. چه بسا افرادی هستند در طول هفته قرآن را باز نکرده و تلاوت نمی‌کنند و حتی روز جمعه هم از تلاوت سوره‌ی کهف باز می‌مانند.

۳) اهمیت ندادن به غسل جمعه و لباس و عطر و مسواک.

۴) تأخیر برای حضور در نماز جمعه.

نقل است که سلف اگر وارد مسجد می‌شدند و می‌دیدند چند نفر زودتر از آنها وارد مسجد شده بودند، خطاب به نفس خود می‌گفتند: می‌توانستی زودتر از اینها بیایی؟

چه بگوییم به کسانی که می‌آیند و امام روی منبر رفته است و ملائکه پرونده‌ها را بسته‌اند؟! چه بگوییم به کسانی که می‌آیند و خطبه در حال پایان یافتن است؟!

چه بگوییم به کسانی که دوان دوان و نفس زنان می‌آیند تا به نماز برسند؟!

۵) حرف زدن هنگام خطبه؛ هر نوع کلام در زمان خطبه ممنوع می‌باشد و ثواب جمعه را به نماز ظهر مبدل می‌کند. مثلاً:

الف) مشاهده می‌شود که بعضی وقتی وارد مسجد می‌شوند و امام خطبه می‌خواند، دست همدیگر را گرفته و احوال‌پرسی می‌کنند.

ب) به دیگران می‌گوید ساکت. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: هر گاه هنگام خطبه‌ی امام به دوستت گفتی ساکت شو سخن باطلی گفته‌ای.

ج) نکته‌ای از خطبه نمی‌فهمد و از بغل دستی سؤال می‌کند.

از جابر رضی الله عنه روایت است که گفت: ابن مسعود به مسجد وارد شد و پیامبر صلی الله علیه وسلم در حال خطبه خواندن بود پس کنار اُبی بن کعب نشسته و در مورد چیزی از او سؤال نمود و یا در مورد چیزی با او صحبت کرد اما اُبی هیچ جوابی به او نداد، و ابن مسعود رضی الله عنه گمان نمود که او عصبانی است، پس هنگامی که پیامبر از نمازش فارغ شد ابن مسعود رضی الله عنه گفت:

ای اُبی! چه چیزی مانع شد که جواب مرا بدهی؟ گفت: تو با ما در نماز جمعه حاضر نشدی. گفت: چرا؟ گفت: در حالی که پیامبر صلی الله علیه وسلم خطبه می‌خواند صحبت نمودی! ابن مسعود رضی الله عنه بلند شد و بر پیامبر صلی الله علیه وسلم وارد شده و این مسأله را با ایشان در میان گذاشتند، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: اُبی راست گفت، اُبی راست گفت، از اُبی اطاعت کن. (رواه ابویعلی باسناد جید و ابن حبان فی صحیحه – صحیح ترغیب و ترهیب رقم ۷۱۹)

د) سوره‌ی کهف می‌خواند یا تسبیح می‌چرخاند.

هـ) با لباسش یا فرش مسجد بازی کرده و خود را مشغول می‌کند.

۶) خوابیدن در زمان خطبه، لذا سنت است از جا برخاسته و جای دیگر بنشیند.

۷) دیر آمدن و صفوف را شکستن و خود را به صف اول رساندن.

۸) روی کردن به غیر جهت خطیب.

نقش الگوها در جذب نوجوانان به نماز

در بررسى راه هاى جذب دانش آموزان به نماز اولین مساله اى که به آن بر می خوریم زندگى اجتماعى دانش آموز در محیط خانواده، مدرسه، جامعه و همسالان و زندگى سیاسى او (درک مفاهیمی همچون مدیریت، حکومت و سیاست هاى اجتماعی) می باشد. در این فرآیند دانش آموزان در تعامل مستقیم با اطرافیان، خانواده ، دوستان، مدیران حکومتی، تربیتی، معلم و مربی، مسجد و روحانیت، تحت تاثیر رفتارها و پیام هاى آنان است و منش هاى آنان را تحت نظر دارد و رفتارهاى تعبدى و اخلاقی ایشان را پى گیرى مى نماید. شکل گیری شخصیت معنوى و اجتماعى دانش آموز از همان ابتدا در خانواده بعد در مدرسه و در مراتب بعدى از طریق دیگران صورت مى گیرد. بنا براین هر کدام از الگوهاى رفتارى مورد توجه دانش آموز است و تحت تاثیر آن رفتارها مى باشد.یکایک ارزشهاى موجود در جامعه و خانواده چه در جنبه هاى مثبت و چه در جنبه هاى منفی، شخصیت نوجوان و جوان را پى ریزى نموده، در نگرش مثبت و یا منفى او نسبت به محیط اطراف خود نقش مهمى را ایفا خواهد کرد.تربیت و پرورش فرزندان سالم از حیث اعتقادى و منش های پسندیده در گرو توجه کافى به مسائل محیطى و رفتاری است.چنانچه پدر و مادر خانواده به نقش الگویى خود توجه داشته باشندو در تنظیم روابط خویش با فرزندان همت گمارند و تقید به اصول اخلاقى و انسانى و بالاخره مذهبى را پیشه خود سازند، بی تردید احساس خوب و ارزشمند، پاى بند به مسائل معنوى را به فرزندان خود تقدیم نموده اند.تجربه خوشایند و احساس رضایتمندی از رفتارهاى بروز داده شده کودک و نوجوان را به سوى اهداف و آرمانهای تربیتى جامعه هدایت خواهد کرد و در نتیجه جهت یابی وى را به درک هویت معنوى و انسانى میسر خواهد نمود.پس به همان میزانى که رفتارهاى سنجیده، الگوها و مسئولان تربیتى در شکل گیرى شخصیت معنوى و سجایاى انسانى کودک و نوجوانان موثر است پدیداری رفتارهاى متضاد با آرمانهاى اجتماعی، اخلاقى و مذهبی نیز در تخریب این شخصیت و هویت واقعى او موثر است.اما نقش والدین و مربیان به همین جا ختم نمى شود، بلکه این تلاش نظر به آینده اى دوخته است که براى ساختنش زمان، هزینه و انرژى بسیارى صرف شده است این آینده و در نتیجه چگونه شدن را والدین و مربیان به نمایندگی از جامعه در معرض دید نوجوان و جوان قرار مى دهند که این همان هویت مورد انتظار است.پس از خانواده، که به عنوان اصلى ترین سازمان در نهادى و درونى شدن رفتارها براى کودک و نوجوان کمک می نماید و اولین تجربیات زندگى را در اختیارش قرار می دهد. مدرسه جایگاه ویژه اى را به خود اختصاص مى دهند. در این سازمان معلم و مربى الگوهایى هستند که بیشترین درصد مقبولیت را در پیش کودک و نوجوان دارند. بى شک گذر از این مرحله در ساختار ذهنى و رفتارى کودک و نوجوان حائز اهمیت است. هوشیارى والدین و مربیان دلسوز و آگاه این امکان را براى دانش آموز به وجود خواهد آورد که با همانند سازی، بهترین الگوهاى رفتارى را براى خود انتخاب نمایند. بنابر این شرکت فعالانه مدیران و مربیان در عرصه هاى فرهنگى و ترویج ارزش هاى انسانى و اخلاقى توام با عمل، شناخت معیارهای فضیلت و انسان هاى فاضل را براى نوجوان آسان تر خواهد کرد. چنانچه مدیران، معلمان و مربیان همراه دانش آموز در نماز جماعت مدرسه شرکت فعال داشته باشند و در اجراى فرامین الهى و مواظبت در رفتار و گفتار خود کوشش نمایند، دانش آموز رغبت پیدا خواهد کرد که با علاقه مندى بیشتر در نماز حضور یابد، بایستى متوجه این معنا بود که (الگو بودن رهبران دینی، علمى و مذهبی نقش اساسى را در تکوین شخصیت دانش آموزان ایفا می کند).یک تحقیق نشان مى دهد که %48 کل دانش آموزان نوجوان «اعتقاد والدین خود را به خداوند و عمل به دستورات او را در جذب فرزندان به نماز موثر دانسته اند.»اگر چه صحبت ما بر سر ارایه الگوهاى صحیح براى نوجوانان و جوان است تا آنان را نسبت به اقامه فریضه نماز تشوی و ترغیب نماید توجه به این نکته نیز قابل تامل است که حتما بزرگسالان نیز از این امر مستثنى نبوده و نیستند آنان نیز به نحوى متاثر از الگوهاى جامعه و رفتارهای الگوها هستند.یک بررسى نشان مى دهد که: فقدان فضاى تشویق مناسب و گاهى برخوردهاى نامناسب از سوى برخى از مسئولان و نیروهاى مذهبى و احتمالا برخى از اوقات برخوردهای شدید در زمینه عدم حضور برخى از مربیان و دبیران به نماز جماعت موثر واقع شده است. لذا شایسته است مسئولان ادارى و الگوهای اجتماعى شرط حسن برخورد و اعتدال را در رفتارهاى انسانى خود مراعات نمایند.اگر بخواهیم یک حرکت مطلوب در روند جذب دانش آموزان نوجوان و جوان نسبت به نماز ایجاد کنیم ناچاریم به اصل روش هاى برخورد خود و الگوهاى رفتارى جامعه بپردازیم و با معرفى الگوهاى شایسته در جهت تقویت باورهاى اعتقادی و مذهبى آنان گام برداریم.

امام علی(ع) نیز در معرفى الگوهاى صحیح و شناخت آن با جامعه چنین مى فرماید:

«می خواهید که فقیه و دانشمند واقعى را به شما معرفى کنم؟ او عبارت از کسى است که مردم را از مهر و رافت خداوند نومید نمی سازد و در عین حال آنان را به گونه اى ارشاد مى کند که نسبت به عذاب خداود احساس ایمنى نکنند و به مردم در ارتکاب گناه، آزادی عمل نمى دهد و قرآن را به خاطر رغبت به غیر قرآن رها نمى کند.پس محبت و التفات و گشاده رویی، حسن خلق و فروتنى و کوشش در تکمیل نفس از مولفه ها و معیارهاى تشخیص یک الگوى خوب و صالح است.

فلسفه نماز جماعت

شکى نیست که نماز یک عبادت ریشه دار وعمیق مى باشد که در همه ادیان بوده وشاید کمتر دینى در این دنیا موجود باشد که نماز در آن موجود نباشد. اما نماز اسلامى در کتاب آسمانى خویش ( قران کریم) وگفتار و کردار حضرت محمد صلى الله علیه وسلم ( سنت مبارکه) به نماز که یک اصل با ارزش وعبادت مهم مى باشد تاکید فراوان نموده واز ترک آن مسلمین را به سختى بر حذر داشته است. نماز در حقیقت ستون وپایه دین مقدس اسلام مى باشد وهم چنین کلید بهشت محسوب مى گردد وازجمله شایسته ترین اعمال در نزد پروردگار به حساب مى آید.  اسلام برگزارى نمازهاى پنجگانه را به صورت جماعت در مساجد به این دلیل لازم دانسته که مساجد علاوه بر این که پایگاه تجمع مسلمین مى باشد محلى است که مى توان دیگر مشکلات جامعه اسلامى از قبیل مسایل اجتماعى، اقتصادى، اخلاقى وغیره را مطرح ودر پیرامون آنها صحبت نمود وبراى حل آنها اقدامات لازم را بعمل آورد. اسلام اصول وقوانین خود را به صورت یک امر ذهنى یا حرف محض در سر یا زبان قرار نداده است ، بلکه آن اصول وقوانین را به صورتى ناگسستنى به زندگى وبرنامه فرد یا انسان مسلمان پیوند داده است.آن سه اصول عبارتند از: 1-آزادی 2- برابری 3- مساوات از آثار مهم برگزاری فریضه های دینی بصورت دسته جمعی می توان به موارد ذیل بصورت خلاصه اشاره نمود : 1-    معنوی 2-    سیاسی 3-    اجتماعی 4-    اخلاقی و تربیتی  غیر از آثار فردى و اجتماعى نماز جماعت، پاداش هاى عظیمى براى آن بیان شده که در احادیث بسیار به آن اشاره شده است. یکی از آن احادیث معتبر این چنین ارزش والای نماز جماعت را بیان می کند: « اگر اقتدا کننده 1 نفر باشد،پاداش 150 نماز داده مى شود». «اگر اقتدا کننده 2 نفر باشد،پاداش 600 نماز داده مى شود». «اگر اقتدا کننده 3 نفر باشد،پاداش 1200 نماز داده مى شود». «اگر اقتدا کننده 4 نفر باشد،پاداش 2400 نماز داده مى شود». «اگر اقتدا کننده 5 نفر باشد،پاداش 4800 نماز داده مى شود». «اگر اقتدا کننده 6 نفر باشد،پاداش 9600 نماز داده مى شود». «اگر اقتدا کننده 7 نفر باشد،پاداش 19200 نماز داده مى شود». «اگر اقتدا کننده 8 نفر باشد،پاداش 36400 نماز داده مى شود». «اگر اقتدا کنندگان و امام جماعت به 10 نفر رسیدند،پاداش 72800 نماز دارد». ولى،همین که عدد افراد از ده نفر گذشت،حساب آنرا جز خداکسى نمى داند». از مهمترین برنامه های آئین اسلام از بعد اجتماعی ،برگزاری نمازهای واجب بصورت جماعت و گروهی است. در این مقاله با آدب و فضیلت نمازجماعت و نیز مکروهات نماز جماعت آشنا خواهید شد،همچنین در خصوص امام جماعت ،شرایط انتخاب و راههای شناخت عدالت او بصورت مفصل توضیح خواهیم داد. امید است با مطالعه این مقاله گامی هر چند کوتاه بسوی پررونق کردن مساجد واماکن برگزاری این فریضه مهم دینی برداریم .